Dastavej - दस्तावेज़ | मोडी लिपी

I feel honoured to be the first Modi script scholar to provide data for testing the world’s first AI model that can transliterate historical Modi script documents into Devanagari. This AI model has been developed by the IIT Roorkee. The co-first authors are Harshal Kausadikar and Tanvi Kale. The contributing author is Onkar Susladkar from Yellow.AI and this project was led by Prof. Sparsh Mittal from the Indian Institute of Technology, Roorkee. While human oversight and discretion are essential in evaluating the transliterations produced by this model, it is my personal opinion that, with further development, this model will hold significant potential to expedite the process of transliterating historical documents written in the Modi script into Devanagari. Heartfelt congratulations to the entire team on the successful launch of MoScNet and on being acknowledged in the research paper. I am truly proud to have contributed to this historic initiative.

हर्षल, तन्वी आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी मिळून तयार केलेले हे जगातील पहिले कृत्रिम बुद्धीमत्तेचे मॉडेल आहे ज्याने मोडी लिपीचे देवनागरीकरण शक्य झाले आणि त्यांच्या ह्या संशोधनात मला सहभाग देता आला ही माझ्याकरता नुसतीच आनंदाची नाही तर अभिमानाची गोष्ट आहे. ************* साधारण १५-१६ वर्षांपूर्वी जेव्हा मोडी लिपीतल्या अभिलेखांच्या देवनागरीकरणासाठी OCR असलं पाहिजे हा विचार मांडला गेला तेव्हा ती कल्पना अशक्य कोटीतली वाटत होती. तसं वाटण्याचं कारण कोणत्याही मोडी अभ्यासकाला अगदी सहज कळण्यारखं आहे. जितकी मोडी कागदपत्रे तितकेच हस्ताक्षराचे नमुने. एक कागद लिप्यंतर केला म्हणजे आपल्याला मोडी लिपी कळते अश्या आनंदात असताना दुसरा मोडी कागद समोर येतो, तो आपल्या लिप्यंतराच्या ज्ञानाला आव्हान देण्यासाठीच! आधीच मोडी लिपीला भूत लिपी, पिशाच्च लिपी अशी नावं पडलेली. त्यात ती तत्कालिन लेखनिकांच्या शैलीमुळे दुर्बोध आणि कुरूप असल्याच्या अपसमजांत अडकलेली. अशी ही सुंदर, प्रवाही पण चंचला मोडी लिपी एखाद्या तांत्रिक करामतीने देवनागरीत उलगडू लागेल ही शक्यता धूसर वाटत असतानाच कृत्रिम बुद्धीमत्तेच्या रुपाने जणू एक अदृश्य...

This is the last lot of Transliteration for May 2024. It has Kunbi records of an entire village, two caste validity records with a Notary and two property documents. All will be sent by the Speed post. मे २०२४ मधील लिप्यंतरणाचा हा शेवटचा गठ्ठा आहे. यात एका संपूर्ण गावाच्या कुणबी नोंदी, दोन जात वैधता नोंदी नोटरीसह आणि दोन मालमत्तेच्या कागदपत्रांचा समावेश आहे. सर्व लिप्यंतरीत कागदपत्रे स्पीड पोस्टद्वारे पाठवली जातील.

मोडी वाचक दिवसाला २५०० ते ३००० पाने तपासू शकतील ही अशक्य कोटीतील गोष्ट आहेच पण ज्या प्रकारचे कागद त्यांच्यासमोर वाचनाकरता आहेत, ते पाहाता त्यांच्या शारिरीक आणि मानसिक आरोग्यावर किती परिणाम होत असेल ह्याचा विचार केला जात नाही हे उघड आहे. शंभर-दीडशे वर्षे धुळीच्या आवरणाखाली लपलेले कागद उलगडताना, जीर्ण पानांच्या तुकड्यांमधून नाका-तोंडात गेलेल्या धुळीमुळे श्वासोच्छवासावर झालेला परिणाम, भिंगातून मोठ्या आकारात पाहिले तरी न कळणारे गुंतागुंतीचे अक्षर सतत वाचताना डोळ्यांवर येणारा ताण, जन्म-मृत्यू नोंदींमधील शेऱ्याचा तपशील वाचून होणारी मनाची विषण्ण अवस्था, आणि सतत एका जागी बसून राहिल्यामुळे आखडणारे स्नायू ह्या सर्व अडथळ्यांवर मात करून जर मोडी वाचक अहोरात्र काम करत असतील तर त्यांनी वाढवून मागितलेल्या मानधनाच्या मागणीवर विचार व्हायला हवा. मान्य केलेले मानधनही त्यांना वेळेवर मिळत नसेल तर त्यांनी नवीन काम स्विकारण्यासाठी उत्साह कुठून आणि कसा आणायचा?

ठाणे जिल्ह्यातील १४ गांवांमधील कुणबी नोंदींचे लिप्यंतर केले. इतर जिल्ह्यांमधील गावांच्या कुणबी नोंदीचे कामदेखील सुरू आहे.