Dastavej - दस्तावेज़ | मोडी लिपी

आधीच मोडी ही भरभर लिहिता येण्यासाठी तयार केलेली लिपी आहे. त्यात स्वत:च्या शैलीमुळे लेखनिक नवीन वाचकांसाठी एक-एक आव्हानच उभं करत असतात. पहिल्या वाचनात हा शब्द ‘पचजाग’ असा वाचला जाईल. अगदीच संशयाला वाव नको म्हणून ‘पचनाग, पचफग’ असंही वाचन केलं जाईल. पण मूळ मोडी शब्द आहे - पच्याग. पंचांग हा शब्द पंच्यांग असा लिहिण्याच्या प्रयत्नात लेखनिकांनी शब्दातले दोन अनुस्वार वगळले आहेतच पण ‘या’ ह्या अक्षराचं रुप किती बदललं आहे पहा. मोडीचा अभ्यास करताना शिकलेली अक्षरं आणि प्रत्यक्ष कागदपत्रांमधील अक्षरांमध्ये काय फरक असतो हे वाचनाचा सराव करतानाच कळतं.

राज्यातील ऐतिहासिक आणि महत्त्वाची कागदपत्रे, इतिहासकालीन पत्र व्यवहार, शासन व्यवस्थेतले तसेच लोकांच्या खाजगी संग्रहातले महत्त्वाचे अभिलेख अशा अनेक कागदपत्रांचे व्यवस्थापन आणि जतन राज्याचा पुराभिलेख विभाग करीत असतो. १८२१ मध्ये स्थापन झालेला पुरालेखागार विभागाने शिवकालीन, पेशवेकालीन, ब्रिटीशकालीन तसेच स्वातंत्र्य लढयातील व स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतरची अनेक महत्त्वाची कागदपत्रे जतन करुन ठेवली आहेत.

मोडी लिपी अस्खलिखतपणे वाचता यावी ह्यासाठी त्या लिपीतील कागदपत्रे दररोज वाचण्याचा सराव असावा लागतो. पुराभिलेखागारातील प्राचीन मोडी कागदपत्रेदेखील वरचेवर वाचनासाठी उपलब्ध करून देता येत नाहीत. मात्र आता मोडीप्रेमींना निराश होण्याचे कारण नाही. इतिहासाचार्य वि. का. राजवाडे संशोधन मंडळ, धुळे ह्या संस्थेने यशवंतराव चव्हाण प्रतिष्ठान यांच्या संयुक्त विद्यमाने राजवाडे संशोधन मंडळाकडे उपलब्ध असलेल्या ऐतिहासिक मोडी कागदपत्रांचा संग्रह डिजिटाइझ्ड करून ते कागदपत्र VKRajwade.com ह्या संकेतस्थळावर उपलब्ध करून दिले आहेत. विशेष म्हणजे ही कागदपत्रे डाऊनलोड करून घेण्यासाठी देखील उपलब्ध आहेत.

पुराभिलेख संचालनालयाच्या महाराष्ट्रातील पाच मुख्य शाखा: मुंबई Mumbai Archive Department Address: 156, Sir, Cowasjee Jahangir Readymoney Building, Mahatma Gandhi Road, Kala Ghoda, Fort, Mumbai – 400 032 Phone: 02222844268 Phone: 02222843971 Email: directorarchives@gmail.com